Marka, bir teşebbüsün mallarının veya hizmetlerinin diğer teşebbüslerin mallarından veya hizmetlerinden ayırt edilmesini sağlaması ve marka sahibine sağlanan koruma konusunun açık ve kesin olarak anlaşılmasını sağlayabilecek şekilde sicilde gösterilebilir olması şartıyla kişi adları dahil sözcükler, şekiller, renkler, harfler, sayılar, sesler ve malların veya ambalajlarının biçimi olmak üzere her tür işaretten oluşabilir (SMK md. 4).
Marka başvuruları ülkemizde Türk Patent ve Marka Kurumu (“Türk Patent”, “Kurum”) nezdinde gerçekleşmekte olup marka başvuruları ilk olarak Türk Patent tarafından şekli yönden incelenir. Marka başvurusunda şeklen bir eksiklik bulunmaması halinde başvuru, başvurunun alındığı tarih, saat ve dakika itibariyle kesinleşir. Şekli eksiklik bulunması halinde ise, eksikliğin giderilmesi için başvuru sahibine iki aylık süre verilir. Eksikliğin giderilmemesi halinde başvuru işlemden kaldırılır.
Şekli incelemenin ardından başvurunun kesinleşmesi halinde esasa ilişkin incelemeye geçilerek Kurum tarafından Sınai Mülkiyet Kanunu (“SMK”) madde 5’te düzenlenen mutlak ret sebeplerinin bulunup bulunmadığı incelenir. Marka başvurusunda şeklen bir eksiklik veyahut mutlak ret sebebi bulunmaması halinde ilgili marka başvurusu Türk Patent tarafından Resmi Marka Bülteni’nde (“Bülten”) yayımlanır (SMK md. 16/2).
Marka başvurusunun Bülten’de yayımlanmasından itibaren iki ay içinde ilgili kişiler tarafından SMK 5. ve 6. maddelerinde düzenlenmiş olan mutlak ve nispi ret sebeplerinin bulunduğu gerekçesiyle Türk Patent nezdinde yazılı olarak marka yayımına itiraz edilerek markanın tescil edilmemesi gerektiğine ilişkin itirazlar Kurum’a bildirilebilir. Marka yayımına itirazı düzenleyen SMK 18. maddesi ile marka yayımına itiraz kurumu; süre, kişi ve sebep bakımından sınırlandırılmıştır.
Maddeye göre ancak söz konusu markanın Bülten’de yayımlanmasından itibaren iki ay içinde yayıma itiraz edilmesi mümkündür. İtiraz süresinin uzatılması veyahut süre geçtikten sonra itiraz yoluna başvurulması mümkün değildir. İtirazın değerlendirilmesi için itiraz sahibinin Türk Patent tarafından belirlenen itiraz ücretini de iki aylık itiraz süresi içinde yatırması gerekir. Bu nedenle genellikle ayda iki kere yayınlanan Resmi Marka Bültenlerinin marka sahipleri tarafından düzenli olarak takip edilmesi, özellikle süre bakımından büyük önem arz etmektedir.
Bununla birlikte kanun metninde marka yayımına itiraz için “ilgili kişiler” ifadesi kullanılarak itiraz kurumuna başvurabilecek kişiler için genel nitelikte bir sınırlandırma yapılmıştır. Marka yayımı ile ilgili olduğunu iddia eden herkes itiraz kurumuna başvurabilecektir.
Marka yayımına itiraz, itiraz sahibi tarafından SMK 5. ve 6. maddelerindeki mutlak ve nispi ret sebeplerinden birine ya da birkaçına dayanılarak yapılabilir. SMK 5. maddede düzenlenmiş olan mutlak ret sebepleri, marka başvurusu Bülten’de yayımlanmadan önce Kurum tarafından da incelenmektedir. Fakat ilgili kişinin buna rağmen marka başvurusunun mutlak ret sebebi barındırdığını düşünmesi halinde bu sebeplere dayanarak itiraz etmesi de mümkündür.
Mutlak ret sebepleri, genel olarak markanın tesciline engel olacak kamu yararıyla ilişkili sebeplerdir. Örneğin; ayırt edici niteliğe sahip olmayan, tescilli bir marka ile aynı veya ayırt edilemeyecek kadar benzer olan, ticaret alanında herkes tarafından kullanılan veya belirli bir meslek, sanat ya da ticaret grubuna mensup olanları ayırt etmeye yarayan, dini değer veya sembol içeren veyahut kamu düzenine veya genel ahlaka aykırı işaretler için yapılan marka başvuruları mutlak ret sebebi barındırması nedeniyle reddedilir.
Nispi ret sebepleri ise genel olarak itiraz sahibinin önceki haklarıyla ilişkili olup uygulamada sıklıkla karşılaşılan nispi ret sebeplerinden bazıları aşağıdaki gibidir:
- Tescil başvurusu yapılan bir markanın, tescil edilmiş veya önceki tarihte başvurusu yapılmış marka ile aynılığı ya da benzerliği ve kapsadığı mal veya hizmetlerin aynılığı ya da benzerliği nedeniyle, tescil edilmiş veya önceki tarihte başvurusu yapılmış marka ile halk tarafından ilişkilendirme ihtimali de dahil karıştırılma ihtimali varsa itiraz üzerine başvuru reddedilir (SMK md. 6/1).
- Tescil edilmiş veya tescil başvurusu daha önceki tarihte yapılmış bir markanın, Türkiye’de ulaştığı tanınmışlık düzeyi nedeniyle haksız bir yararın sağlanabileceği, markanın itibarının zarar görebileceği veya ayırt edici karakterinin zedelenebileceği hallerde, aynı ya da benzer markanın tescil başvurusu, haklı bir sebebe dayanma hali saklı kalmak kaydıyla, başvurunun aynı, benzer veya farklı mal veya hizmetlerde yapılmış olmasına bakılmaksızın önceki tarihli marka sahibinin itirazı üzerine reddedilir (SMK md. 6/5).
- Tescil başvurusu yapılan markanın başkasına ait kişi ismini, ticaret unvanını, fotoğrafını, telif hakkını veya herhangi bir fikri mülkiyet hakkını içermesi halinde hak sahibinin itirazı üzerine başvuru reddedilir (SMK md. 6/6).
- Kötüniyetle yapılan marka başvuruları itiraz üzerine reddedilir (SMK md. 6/9).
Türk Patent tarafından marka yayımına itirazın incelenmesi sonucunda nispi veya mutlak ret sebeplerinden birinin veya birkaçının bulunduğu sonucuna varılırsa itiraz kabul edilerek marka başvurusunun tamamen ya da ilgili sınıflar yönünden kısmen reddine karar verilir. Aksi halde itirazın reddine karar verilir.
Bu kapsamda itiraz kabul veya ret kararından zarar gören taraf, kararın taraflara bildiriminden itibaren iki ay içinde karara karşı Kurum nezdinde itiraz edebilir (SMK md. 20). Türk Patent’in verdiği karara karşı yapılan itirazlar Yeniden İnceleme ve Değerlendirme Kurulu (“YİDK”, “Kurul”) tarafından incelenir. Kurulun itiraz üzerine vereceği karar Türk Patent tarafından verilen nihai karar olup bu kararın taraflara bildirilmesini izleyen iki ay içinde Fikri ve Sınai Haklar Hukuk Mahkemesi’nde iptal davası açılması mümkündür.
Bununla birlikte “üçüncü kişi görüşü” ise marka yayımına itirazdan ayrı bir kurum olup SMK madde 17’de düzenlenmiştir. Marka yayımına itirazdan farklı olarak bu düzenleme kapsamında “herkes” SMK 5. maddenin (mutlak ret sebepleri) 1. fıkrasının ç bendi haricindeki diğer bentleri kapsamında tescile ilişkin yazılı ve gerekçeli görüşlerini “markanın tesciline kadar” Kuruma sunabilir. Bu kapsamda görüş bildirebilecek kişiler herhangi bir sınırlamaya tabi tutulmaksızın “herkes” olarak düzenlenmiştir.
Üçüncü kişilerin görüş bildireceği konuların niteliği incelendiğinde sadece hak sahibi olan kişiyi değil, kamuyu ilgilendiren ret sebeplerinin üçüncü kişilerce dile getirilebileceği anlaşılmaktadır. Bununla beraber üçüncü kişiler başvuruya konu işaretin, tescil edilmiş ya da daha önceki tarihte tescil başvurusu yapılmış marka ile aynı, ayırt edilemeyecek kadar benzer ya da benzer olduğu gerekçesiyle görüş bildiremez. Bu tür iddiaların ilgili kişi tarafından süresi içerisinde yayıma itiraz yoluyla dile getirilmesi gerekir. (Savaş/Saygın, Türk Patent Ve Marka Kurumu Uygulamaları Ve Yargıtay Kararları Işığında Marka Tescil Süreci, Ankara 2022, s. 77-78)
Marka yayımı için görüş bildiren üçüncü kişiler Kurum nezdindeki işlemlere taraf olamaz. Bu nedenle başvuru ile ilgili kararlar görüş bildiren üçüncü kişilere tebliğ edilmez ve görüşlerin dikkate alınmaması halinde Türk Patent aleyhine dava açılamaz.
Görüldüğü üzere üçüncü kişi görüşü kapsamında, marka yayımına itiraz süresi kaçırılsa dahi markanın tesciline kadar tescile karşı Kurum’a görüş sunmak mümkündür. Fakat bu halde nispi veya önceki hak sahiplerini ilgilendiren ret sebeplerine dayanılamayacaktır. Kurum, görüşleri değerlendirir ve görüşlerin yerinde olduğuna kanaat getirirse marka başvurusunu kısmen veya tamamen reddeder.
Markanın tescilinden sonra ise Türk Patent nezdinde bir itiraz kurumu mevcut olmayıp Fikri ve Sınai Haklar Hukuk Mahkemesi’nde markanın hükümsüzlüğü davası açılması mümkün olacaktır.
